Bellek (Hafıza) Nedir?

Bellek kavramının tam olarak neyi ifade ettiğini anlayabilmek için için öncellikle öğrenme kavramına bakmak gerekir. Öğrenme, yeni edinilen bilginin sinir sistemi vasıtasıyla işlenmesi ve davranışta değişime yol açması olarak tanımlanabilir.

Bellek ise öğrenme sürecinde edilen bilginin işlenmesi, kodlanması, kaydedilmesi ve gerektiğinde geri getirilmesi sisteminin genel adıdır.

Belleğin Çalışma Sistemi Nasıldır?

1- Kayıt : Bilginin ilk alındığı aşamadır.

2- Pekiştirme : Bilginin kategorize ve stabilize edildiği aşamadır.

3- Depolama : Bilginin ileride kullanılmak üzere saklandığı aşamadır.

4- Geri Çağırma : Depodaki bir bilginin kullanılmak üzere tekrar hatırlandığı aşamadır.

Bellek Çeşitleri Nelerdir?

Bellek çeşitleri kalıcılığına göre, içeriğine göre ve bilinç durumuna göre sınıflandırılabilir.

A) Kalıcılığına Göre Bellek Çeşitleri

Anlık (Duyusal) bellek : Bilgiyi saniyeler kadar saklar ve ardından siler. Örneğin yeni öğrendiğimiz bir telefon numarasını rehberimize kaydedene kadar aklımızda tutabiliriz ancak rehberimize kaydettikten sonra artık aklımızda tutmaya gerek kalmayacağı için bu bilgi hemen silinir.

Kısa süreli bellek : Kısa süreliğine sınırlı kapasite bilgi saklar. Örneğin sadece sınavını geçmeye yönelik derslerine çalışan bir öğrenci öğrendiği bilgilerle sınavından başarılı bir şekilde geçer ancak ileride sınava girmesine gerek kalmayacağı için bu bilgi dersten geçtikten sonra silinebilir.

Uzun süreli bellek : Limitsiz kapasiteyle yıllarca hatta ömür boyu saklanabilir. Örneğin ilk okul öğretmeninin adı, ilk evcil hayvanın cinsi gibi bilgiler hayatımızda önemli yer edindiği için bu bilgilerin ileride unutulması oldukça zordur, uzun yıllar geçse de hatırlanabilir.

B) İçeriğine Göre Bellek Çeşitleri

Semantik(Anlamsal) Bellek : Kişi yaşamından bağımsız olarak dünyavi bilgileri içerir. Örneğin ansiklopedik bilgileri bilmek.

Epizodik(Öyküsel) Bellek : Zaman ve mekan bilgisi dahilinde geçmiş kişisel yaşantıyı içerir. Örneğin geçen yaz tatilinde ne yaptığını hatırlamak.

Prosedürel(Motor) Bellek : Kişinin motor aktivitelerini kapsayan, tekrar edilerek öğrenilen bilgileri içerir. Örneğin :Yürümek, Bisiklete binmek, yüzmek, gitar çalmak

C) Bilinç Durumuna Göre Bellek Çeşitleri

Açık bellek (Deklaratif) : Diğer ismi bilinçtir. Her bilgi açık ve net bir şekilde ortadadır. Bilgiler direkt yani olduğu gibi hatırlanabilir.

Örtük Bellek (NonDeklaratif) Diğer ismi bilinçaltı veya bilinçsizlik durumudur. Bilgiler simgeler veya imgeler vasıtasıyla saklanır ve dolaylı olarak hatırlanabilir.

D) Öğrenme Türüne Göre Bellek Çeşitleri

Sözel Bellek : Hafızaya kayıt edilecek bilginin yazılı bir metin vasıtasıyla öğrenilmesidir. Örneğin bir şiir ezberlemek.

Sayısal Bellek : Öğrenilecek bilginin matematiksel olması yani sayılar ve rakamlar içermesi durumunda kullanılan bellektir. Örneğin matematiksel bir formülü ezberlemek.

İşitsel Bellek : İşitme yoluyla edinilen bilgilerin bulunduğu bellektir. Örneğin eski bir müziği duyunca eski günlerin akla gelmesi.

Görsel Bellek : Bilginin görsel yönleri ile belleğe kayıt edilmesidir. Örneğin bir hırsızın eşgalini polise tarif edebilmek.

Hafıza Kaybı Nedir?

Hafıza kayıpları amnezi olarak adlandırılır ve birçok amnezi çeşidi vardır. Bunlardan en yaygınları Anterograd Amnezi (yeni bellek öğesi oluşturulamaması sonucu ileriye yönelik hafıza kaybı) durumu ve Retrograd Amnezi (geçmişe yönelik öğelerin hatırlanamadığı hafıza kaybı) duırumdur.

Hafıza Nasıl Güçlendirilir?

Hafızanın güçlendirilmesi ve geliştirilmesi için düzenli uyku, dengeli beslenme, sosyalleşmek, stresten uzaklaşmak, beyin jimnastiği olarak adlandırılan bilmece/bulmaca çözmek ve en önemlisi öğrenmeye sürekli devam etmek gereklidir.